Случайный отрывок из текста: Райнер Мария Рильке. Об Искусстве. Об одиноких
... Или кто-нибудь всерьез полагает, будто молитва святого, неописуемо одинокий смертный час умирающего ребенка или одиночное заключение душегуба могли бесследно растаять, словно односложное восклицание или шум закрываемой двери? ...  Полный текст

Эту сказку можно посмотреть на 2-х языках одновременно Выберите языки: Русский Английский Белорусский Французский Испанский и Русский Английский Белорусский Французский Испанский		Оцените эту сказку: 5 - Очень хорошо 4 - Хорошо 3 - Нейтрально 2 - Плохо 1 - Очень плохо Всего оценок: 3, средняя: 5.0 (от 1 до 5)

Стары дом

На адной вуліцы стаяў зусім стары дом, пабудаваны яшчэ каля трохсот гадоў таму — гэтае можна было лёгка ўбачыць, бо на яго карнізе, у віньетцы-завітушцы з цюльпанаў і хмелю, быў выразаны год ягонай пабудовы, а пад ім — даўнімі літарамі і з захаваннем даўняга правапісу ажно цэлы верш. З ліштваў і шалёвак пазіралі смешныя твары-мордачкі, што выяўлялі розныя ўхмылкі. Верхні паверх дома быў значна шырэйшы за ніжні; пад самым дахам быў вадасцёчны латок, што заканчваўся драконаваю галавой. Дажджавая вада павінна была вылівацца ў дракона з зяпы, але сачылася з жывата — латок быў дзіравы.

Усе іншыя дамы на вуліцы былі новенькія, чысценькія, з вялікімі вокнамі і гонкімі, роўнымі сценамі; як адчувалася, яны, гэтыя свежыя пабудовы, не хацелі знацца са старым домам і нават думалі: «Ці доўга ён будзе тырчаць тут на ганьбу ўсёй вуліцы? З-за гэтага выступу нам не відаць, што робіцца вакол! А лесвіца, а лесвіца! Шырокая, нібы ў палацы, і высокая, быццам вядзе на званіцу! Жалезныя парэнчы нагадваюць уваход у магільны склеп, а на дзвярах блішчаць вялікія медныя клямкі! Проста непрыстойна!»

Насупраць старога дома, на іншым баку вуліцы, стаялі гэткія ж новенькія, чысценькія домікі і думалі тое ж, што іхнія калегі; але ў адным з іх сядзеў каля акна малы ружовашчокі хлапчук з яснымі, зіхотнымі вачыма; яму стары дом і пры сонечным, і пры месяцавым святле падабаўся куды болей за іншыя дамы. Пазіраючы на сцяну старога дома з патрэсканаю, а сям-там і з абляцелай атынкоўкаю, ён у думках маляваў сабе самыя дзіўныя карціны мінулага, уяўляў усю вуліцу забудаваную такімі ж дамамі, з шырокімі лесвіцамі, выступамі і востраверхімі дахамі, бачыў перад сабою салдатаў з сякерамі і дзідамі на доўгім дрэўку, а вадасцёчныя латкі — драконамі і змеямі... Канечне ж, нельга было не паўзірацца на стары дом! Жыў у ім адзін дзядок, які насіў кароткія штаны да каленяў, жупан з вялікімі металічнымі гузікамі і парык, пра які адразу ж можна было сказаць: вось гэта сапраўдны валоснік! Раніцамі да старога прыходзіў стары пакаёвы, які прыбіраў усё ў доме і спаўняў усе гаспадаровы наказы; астатні час стары заставаўся дома адзін-адзінюткі. Калі-нікалі ён падыходзіў да акна кінуць позірк на вуліцу і на суседнія дамы; хлапчук, які сядзеў каля акна, хітаў старому галавой і меў у адказ такі ж сяброўскі ківок. Так яны пазнаёміліся і пасябравалі, хоць ні разу не загаварылі адзін з адным, — гэта ні кроплі ім не замінала!

Аднойчы хлапчук пачуў, як маці сказала бацьку:

— Стары ўвогуле жыве няблага, але ён такі адзінокі, бедны!

У наступную ж нядзелю хлапчук загарнуў штосьці ў паперчыну, выйшаў за вароты і запыніў пакаёвага старога.

— Будзь добры! Занясі гэта ад мяне старому пану! У мяне два алавяныя салдацікі, вось яму адзін! Няхай ён застанецца ў яго, бо стары пан гэтакі адзінокі, бедны!

Пакаёвы, здаецца, узрадаваўся, кіўнуў галавой і занёс салдаціка ў стары дом. Затым той жа слуга заявіўся да хлапчука запытаць, ці не пажадае ён сам зайсці да старога пана. Бацькі дазволілі, і хлапчук адправіўся ў госці.

Медныя бляшкі на поручнях лесвіцы блішчэлі ярчэй, чым калі, быццам іх нацёрлі, чакаючы госця, а жвавыя трубачы — на дзвярах былі выразаныя якраз трубачы, якія выцікоўвалі з цюльпанаў, — здавалася, дзьмулі ў трубы з усяе сілы, і шчокі іхнія напаўняліся, круглелі больш, чым заўсёды. Яны трубілі: «Тра-та-та-та! Хлопчык ідзе! Тра-та-та-та!» Дзверы адчыніліся, і хлапчук зайшоў у вітальню. Усе сцены былі абвешаны старымі партрэтамі рыцараў у латах-панцырах і жанчын у шаўковых сукенках, рыцарскія даспехі пазвоньвалі, а сукенкі шамацелі... Затым хлапчук трапіў на лесвіцу, што спачатку вяла высока ўверх, а пасля зноў уніз, і апынуўся на даволі-такі пракаветнай тэрасе з вялікімі дзіркамі і шырокімі шчылінамі ў падлозе, з якіх вытыркаліся зялёная трава і лісце. Уся тэраса, увесь двор і нават уся сцяна дома былі абчапляныя зеленню, дык тэраса здавалася сапраўдным садам, хоць на самай справе гэта была толькі тэраса! Тут стаялі старыя гаршкі для кветак нападобе галоў з аслінымі вушамі; кветкі раслі ў іх як хацелі. У адным гаршку так і лезлі цераз край гваздзікі: зялёныя сцяблінкі іх разбягаліся ва ўсе бакі, і гваздзікі нібы гаварылі: «Ветрык песціць нас, сонейка цалуе і абяцае падарыць нам у нядзелю яшчэ адну кветачку! Яшчэ адну кветачку ў нядзелю!»

З тэрасы хлапчука завялі ў пакой, абабіты свіной скураю з залатым цісненнем.

Што ж, пазалота сатрэцца,

Свіная ж скура застанецца! —

гаварылі сцены.

У тым жа пакоі стаялі ўпрыгожаныя разьбою крэслы з высокімі спінкамі.

— Сядай! Сядай! — запрашалі яны, а пасля жаласна рыпелі. — Ох, як ломіць косці! І ў нас ламавіца, як і ў старой шафы! Касталоміца ў спіне! Ох!

Затым хлапчук зайшоў у той самы пакой, што навісаў, быццам балкон, над ніжнім паверхам. Тут сядзеў сам старэнькі гаспадар.

— Дзякуй за алавянага салдаціка, дружа! — сказаў ён хлапчуку. — І дзякуй, што сам завітаў да мяне!

«Так, так» ці, лепш сказаць, «кхак, кхак!» — закрактала і зарыпела мэбля. Крэслаў, сталоў і стулаў было столькі шмат, што яны заміналі адно аднаму пазіраць на хлапчука.

На сцяне вісеў партрэт прыгожай маладой жанчыны з жывым вясёлым тварам, але зачасанай і ўбранай па даўнім ладзе: валасы яе былі напудраныя, а сукенка стаяла стырчком. Жанчына не сказала ні «так», ні «кхак», але ласкава пазірала на хлапчука, і ён тут жа запытаў у старога:

— Дзе вы яе дасталі?

— У крамцы старызніка, — адказаў той. — Там шмат такіх партрэтаў, але ніхто на іх не зважае: ніхто не ведае, з каго іх малявалі, — усе тыя асобы даўным-даўно памерлі і пахаваныя. Вось і гэтай пані няма на свеце гадоў пяцьдзесят, але я ведаў яе некалі, у даўніну.

Пад карцінай вісеў за шклом букецік засушаных кветак; ім, мусіць, таксама было гадоў пад пяцьдзесят, — такія яны былі старыя! Маятнік вялікага і старасвецкага гадзінніка гайдаўся туды-сюды, стрэлка рухалася, і ўсё ў пакоі старэла з кожнай хвілінаю, само таго не заўважаючы.

— У нас дома кажуць, што ты вельмі адзінокі! — прамовіў хлапчук.

— О! Мяне пастаянна наведваюць успаміны... Яны прыводзяць з сабой столькі знаёмых асоб і вобразаў!.. А цяпер вось і ты зайшоў да мяне! Не, мне добра!

І стары ўзяў з паліцы кніжку з малюнкамі. Там былі адлюстраваныя цэлыя працэсіі, незвычайна дзіўныя карэты, якіх цяпер ужо не ўбачыш, салдаты, падобныя на трэфовых валетаў, гарадскія рамеснікі са сцягамі, што луналі. У краўцоў на сцягах красаваліся нажніцы, якія падтрымлівалі два львы, у шаўцоў жа не боты, а арол з дзвюма галовамі — шаўцы робяць толькі парныя рэчы. Вось гэта была кніжка дык кніжка!

Стары гаспадар падаўся ў суседні пакой па сочыва, яблыкі і арэхі. Не, у старасвецкім доме, далібог, было, вельмі цудоўна і добра.

— А я проста не магу заставацца тут! — прамовіў алавяны салдацік, які стаяў на куфры. — Тут так ціха і сумна. Не, хто прывыкнуў да сямейнага жыцця, таму тут не жыць. Сілы маёй больш няма! Дзень цягнецца тут бясконца, а вечар яшчэ даўжэй! Тут не пачуеш ні прыемных гутарак, якія вялі, бывала, твае бацькі, ні вясёлай дзіцячай гульні, як у вас! Стары гаспадар такі адзінокі! Ты думаеш, яго хто-небудзь цалуе? Пазірае на яго хто-небудзь з ласкай? Бывае ў яго елка? Атрымлівае ён падарункі? Не, ніколі! Вось ён хіба труну атрымае!.. Не, далібог, я не вытрымаю такога жыцця!

— Ну, ну, хопіць! — сказаў хлапчук. — Па-мойму, тут цудоўна; сюды завітваюць успаміны і прыводзяць з сабою столькі знаёмых асобаў!

— Штосьці не бачыў я іх, ды і мне яны незнаёмыя ж! — адказаў алавяны салдацік. — Не, мне проста няма сілы заставацца тут!

— А трэба! — сказаў хлапчук.

У гэтую хвіліну ў пакой зайшоў з вясёлай усмешкаю стары і чаго ён толькі не прынёс! І сочыва, і яблыкаў, і арэхаў! Хлапчук адразу ж забыўся пра алавянага салдаціка.

Вясёлы і задаволены вярнуўся ён дадому. Дні ішлі за днямі; хлапчук па-ранейшаму дасылаў у стары дом прывітанні, а адтуль меў таксама прывітанні ў адказ, і вось хлопчык зноў накіраваўся туды ў госці.

Разныя трубачы зноў падалі свой голас: «Тра-та-та-та! Хлопчык прыйшоў! Тра-та-та-та!» Рыцары і паненкі на партрэтах пазвоньвалі даспехамі і шалясцелі шаўковымі сукенкамі, свіная скура размаўляла, а старыя крэслы рыпелі і крахталі ад раматусу ў спіне: «Ох!» Адным словам, усё было як і першы раз, — у старым доме час і дні ішлі адно ўслед аднаму, без ніякай змены.

— Не, я не вытрываю! — усклікнуў алавяны салдацік. — Я плакаў ужо волавам! Тут вельмі жалобна! Няхай лепш пашлюць мяне на вайну, няхай адарве там мне руку ці нагу! Усё ж змена будзе! Сілы больш у мяне няма!.. Цяпер і я ведаю, што гэта за ўспаміны, якія прыводзяць з сабою знаёмыя асобы! Мяне яны таксама наведалі, і, павер, ім не ўзрадуешся! Асабліва калі яны пачнуць наведвацца да цябе часта. Урэшце я готовы быў саскочыць з куфра!.. Я бачыў цябе і ўсіх тваіх!.. Вы ўсе стаялі перада мною, як жывыя! Гэта было раніцай у нядзелю... Усе вы, дзеці, стаялі ў сталовай, такія сур'ёзныя, набожна склаўшы рукі, і пелі ранішні псалом... Тата і мама стаялі тут жа. Нечакана дзверы адчыніліся, і ўвайшла, хоць яе не клікалі, двухгадовая ваша сястрычка Мары. А ёй варта толькі пачуць музыку альбо спевы — усё роўна якія, тут жа кружыцца ў танцы. Вось яна і пачала прытанцоўваць, але ніяк не магла трапіць у такт — вы спявалі гэтак працяжна... Яна падымала то левую ножку, то правую і выцягвала шыйку, але ладу не было ніякага. Ніхто з вас нават не ўсміхнуўся, хоць і нялёгка было стрымацца. Я не стрымаўся, ціхенька ўсміхнуўся сам сабе, дык і паляцеў долу! На лобе маім ускочыў вялікі гузак — ён і цяпер яшчэ не сыйшоў і так трэба мне... Усё, што бачыў, чуў і перажыў я ў вашай сям'і, так і ўсплывае ў мяне перад вачыма! Вось якія яны, гэтыя ўспаміны, і вось што яны прыводзяць з сабою!.. Скажы, вы і цяпер яшчэ спяваеце раніцай? Раскажы мне што-небудзь пра маленькую Мары! А калега мой, алавяны салдацік, як жыве? Вось шчаслівец!.. Не, не, я проста не вытрываю!..

— Цябе падарылі! — сказаў хлапчук. — І ты павінен застацца тут! Хіба ты не разумееш гэтага?

Стары гаспадар заявіўся са скрынкай, у якой было шмат самага рознага і незвычайнага: нейкія шкатулачкі, флакончыкі і калоды старасвецкіх картаў — такіх вялікіх, аздобленых золатам, цяпер ужо не ўбачыш! Дзядок адчыніў для госця і вялікія скрынкі даўняга камоднага бюро і нават клавікорды, на вечку якіх быў намалёваны пейзаж. Інструмент пад рукой гаспадара выдаваў ціхія дрыготкія гукі, а сам стары напяваў пры гэтым нейкую тужлівую мелодыю.

— Гэтую песню спявала калісьці яна! — сказаў ён, кіўнуўшы на партрэт, куплены ў старызніка, і вочы яго заблішчэлі.

— Я хачу на вайну! Хачу на вайну! — залемантаваў нечакана алавяны салдацік і кінуўся прэч з куфра.

Дзе ж ён дзеўся! Шукаў яго і сам стары гаспадар, шукаў і хлапчук — няма нідзе, ды і толькі.

— Ладна, я знайду яго пасля! — сказаў дзядок, але так і не знайшоў. Падлога ўся была са шчылінамі, салдацік упаў у адну з іх і ляжаў там, быццам у незасыпанай магіле.

Увечар хлапчук вярнуўся дадому. Час ішоў; наступіла зіма; вокны замерзлі, і хлопчыку прыйшлося дыхаць на іх, каб адтала на марозным шкле хоць маленькая лапінка, у якую можна было б зірнуць на вуліцу. Снег зацярушыў усе выразанкі і надпісы на аздобе старога дома і закідаў лесвіцу, — будынак стаяў быццам нежылы. Ды так яно і было: стары, гаспадар яго, памёр.

Вечарам да старога дома пад'ехала калясніца, на яе паклалі труну і павязлі дзядка за горад, у сямейны склеп. Ніхто не крочыў за труной — усе сябры старога даўным-даўно памерлі. Хлапчук паслаў услед труне паветраны пацалунак.

Пасля некалькіх дзён у старым доме назначылі аўкцыён. Хлапчук бачыў з акенца, як выносілі старасвецкія партрэты рыцараў і паненак, кветкавыя гаршкі з доўгімі вушамі-ручкамі, старыя крэслы і шафы ды камоды. Адно падалося сюды, іншае туды; партрэт пані, куплены ў крамцы старызніка, вярнуўся зноў у дом ды так там і застаўся: ніхто ж не ведаў гэтай жанчыны, дык нікому і не патрэбен быў яе партрэт.

Увесну пачалі бурыць стары дом — гэтая вартая жалю разваліна ўжо мазоліла ўсім вочы, і з вуліцы можна было зазірнуць у пакоі са шпалерамі са свіной скуры, што віселі цяпер абрыўкамі; зелянота на тэрасе разраслася яшчэ пышней і густа абвівала ўпалыя бэлькі. Затым прыбралі, вычысцілі мясціну, дзе стаяў стары дом.

— Вось і выдатна! — сказалі суседнія дамы.

Замест старога дома на вуліцы з'явіўся новы, з вялікімі вокнамі і белымі роўнымі сценамі. Перад ім, гэта значыць, уласна, на тым самым месцы, дзе стаяў раней стары дом, заклалі садзік, і вінаградныя галінкі пацягнуліся адтуль да сцяны суседняга дома. Садзік абгарадзілі высокімі жалезнымі краткамі, а ў яго вяла жалезная брамка. Усё гэта выглядала так хораша, што мінакі прыпыняліся і выцікоўвалі скрозь краткі. Вінаградныя галінкі былі ўсыпаныя дзесяткамі вераб'ёў, якія ціўкалі наперабой, але не пра стары дом, — бо яны яго не маглі помніць; з таго часу прайшло гэтулькі гадоў, што хлапчук паспеў стаць мужчынам. З яго выйшаў дзелавіты чалавек — на радасць бацькам. Ён толькі што ажаніўся і пераехаў са сваёй маладой жонкаю якраз у гэты новы дом з садам.

Абое яны былі ў садзе; муж назіраў, як жонка садзіла на клумбе нейкую ўпадабаную ёй палявую кветачку. Раптам маладая жанчына ўсклікнула:

— Ай! Што гэта?

Яна ўкалолася — з мяккай, рыхлай зямлі тырчэла штосьці вострае. Гэта быў — падумайце толькі! — алавяны салдацік, той самы, які знік у старога, валяўся ў смецці і, нарэшце, шмат-шмат гадоў праляжаў у зямлі.

Маладая жанчына абцерла салдаціка спачатку зялёным лістком, а затым сваёй тонкай хусцінкаю. Як цудоўна пахла ад яе духамі! Алавяны салдацік нібы акрыяў пасля страты прытомнасці.

— Дай мне на яго зірнуць! — усклікнуў малады чалавек, усміхнуўся і пахітаў галавою. — Ну, гэта, канечне ж, не той самы, але ён напамінае мне адну гісторыю з майго дзяцінства!

І ён расказаў сваёй жонцы пра стары дом, пра яго гаспадара і пра алавянага салдаціка, якога ён даў у падарунак беднаму адзінокаму дзядку. Карацей, ён расказаў усё, як было на самай справе, і маладая жанчына нават пусціла слязіну, слухаючы яго.

— А можа, гэта і ёсць той самы алавяны салдацік! — сказала яна. — Я схаваю яго на памяць. А ты абавязкова пакажы мне магілу таго старога чалавека.

— Я і сам не ведаю, дзе яна! — адказаў ён. — Ды і ніхто не ведае! Усе яго сябры памерлі раней за яго, дык ніхто і не даглядаў яго магілы, я ж у тыя часы быў яшчэ горкім дзіцем.

— Які жах быць такім адзінокім! — уздыхнула яна.

— Жах быць адзінокім! — сказаў салдацік. — Але якое шчасце бачыць, што пра цябе не забыліся!

— Шчасце! — паўтарыў чыйсьці голас зусім паблізу, але ніхто не пачуў яго, апроч алавянага салдаціка.

Гэта гаварыў шматок свіной скуры, якой калісьці былі абабітыя пакоі старога дома. Залацістасць з яго знікла ўся, і ён быў падобны ўжо на брудны грудок зямлі, але ў яго быў свой погляд на ўсё, і ён выказаў яго, гэты свой погляд:

Што ж, пазалота сатрэцца,

Свіная ж скура застанецца!

Алавяны салдацік, аднак, з гэтым не згадзіўся.

Оцените эту сказку: 5 - Очень хорошо 4 - Хорошо 3 - Нейтрально 2 - Плохо 1 - Очень плохо
Всего оценок: 3, средняя: 5.0 (от 1 до 5)